ارتودنسی در دوران بارداری

چگونگی انجام ارتودنسی در بارداری

آیا در طی بارداری میتوان ارتودنسی را انجام داد ؟؟؟سوالی که ذهن خانم‌های باردار و مشتاق ارتودنسی را مشغول می‌کند، در این باره است که ارتودنسی و بارداری چه اثر متقابلی بر روی هم دارند. به عبارتی آیا در طی ارتودنسی می‌توان باردار شد و طی بارداری می‌توان ارتودنسی کرد یا نه!

به طور خلاصه ارتودنسی و بارداری هیچ اثر منفی مستقیم یا معکوسی روی هم ندارند. یعنی نه بارداری مستقیما به ارتودنسی صدمه می‌زند و نه ارتودنسی خطری برای بارداری محسوب می‌شود.
مزیتی هم از این نظر وجود ندارد!

اما باید توجه کرد که: 
– طی بارداری تغییرات هورمونی‌ای ایجاد می‌شود که هم بافت لثه و بافت اطراف دندان را تحت تاثیر قرار می‌دهد و هم خلق و خو و شرایط روانی خانم باردار را، بنابراین، مشکلی که ممکن است به وجود بیاید، امکان این است که به خاطر افسردگی خفیف یا مشکلات دیگر حین بارداری (که‌گاه واقعا از کنترل بانوی باردار خارج است) فرد طی ارتودنسی نتواند دستورات بهداشتی (مسواک و…) را درست رعایت کند! یا نتواند در استفاده از کش‌ها یا رعایت سایر دستورات همکاری کافی داشته باشد،
در این بین ممکن است به علت تغییرات هورمونی و اثر آن روی لثه، با کوچک‌ترین بی‌دقتی در رعایت بهداشت، تورم و مشکلات زیادی در لثه‌ها ایجاد شود که این وضع سبب تاثیر بر ارتودنسی و وضعیت سلامت لثه می‌شود.
– نکته دیگر محدودیت مرتبط با تهیه رادیو گرافی در سه ماهه اول بارداری است!
– همین طور محدودیت‌های کشیدن دندان برای ارتودنسی در سه ماهه اول و آخر بارداری!

بنابراین، در مجموع اگر بیمار با برنامه ریزی اقدام کند و همکاری دقیق را داشته باشد، هیچ مشکلی از نظر «ارتودنسی در دوران بارداری» پیش نخواهد آمد! به این منظور بهتر است به یک متخصص ارتودنسی مراجعه کند که توان علمی و عملی رعایت نکات مهمی در مورد درمان ارتودنسی حین بارداری را داشته باشد!

اما اگر از نظر توان درمانگر یا بیمار تردیدی هست، بهتر است ارتودنسی به چند ماه بعد از وضع حمل موکول شود!

زمان مناسب برای انجام ارتودنسی

زمان مناسب شروع درمان ارتودنسی

همه ما می‌دانیم که پیشگیری بهتر از درمان است . پس بهتر است جوری برنامه ریزی کنیم که نیاز به درمان خاصی نباشد یعنی در هر مرحله‌ای باید تلاش کرد جلوی ایجاد مشکلات را گرفت یا حل کردن آن‌ها را درآینده راحت‌تر کرد!

– بهترین زمان برای شروع درمان ارتودنسی کی است؟
برای گرفتن پاسخ صحیح به این سوال نیاز است که سوال با دقت بیشتری مطرح شود و به این شکل عوض شود که: درهر سنی ارایه چه نوع خدمت ارتودنسی‌ ای برای بیمار مناسب یا مقدوراست؟
طی این مقاله امیدواریم پاسخ کاملی به سوالات پیرامون زمان مناسب ارتودنسی داده باشیم.

پس برای اولین قدم ابتدا ملاحظات لازم در دوران جنین و حتی قبل از آن را مرور می‌کنیم: در درجه اول لازم است والدین اطلاعات اولیه در مورد مکانیزم تکامل جنین داشته باشند تا با تغذیه درست، مواد مورد نیاز برای رشد و تکامل صحیح در اختیار جنین قرار گیرد. در مورد مسایل مرتبط به ارتودنسی مشکلات اندکی هستند که به صورت صرفا ژنتیکی (یا کاملا ژنتیکی) منتقل می‌شوند. برخی بیماری‌ها به قدری آزار دهنده هستند که حتی ممکن است برای پیشگیری از آن پزشکان بچه دارنشدن را به زوجین پیشنهاد کنند! در مورد مسایل مرتبط با ارتودنسی و ارتوپدی فک و صورت این نوع ممانعت‌ها بسیار نادر هستند. بنابراین اغلب پیشگیری خاصی از دید ژنتیک در این مرحله معنی ندارد!
در دوران جنینی برخی مراقبت‌ها به شکل روتین انجام می‌شود تا ریسک مشکلات کم باشد: مثلا با نکشیدن سیگار ریسک ایجاد شکاف لب و کام کم شود. ولی اگر با وجود این مراقبت‌ها در بررسی‌های سونو گرافی مشکلی دیده شد، بهترین کار آماده کردن والدین از نظر آگاهی و روحی برای تدابیر لازم در زمان‌های مورد نظر است. پس اغلب موارد در دوران جنینی کافی است تغذیه و مراقبت‌های بارداری روتین انجام شود و نیاز به تدبیر خاصی از سوی متخصص ارتودنسی نخواهد بود.
بعد از تولد موارد معدودی هستند که نیاز به مداخله متخصص ارتودنسی خواهد بود. به عنوان مثال تدابیر خاص برای نوزادان دچار شکاف لب/کام یا نوزادانی که فک پایین بیش از حد کوچکی دارند.

در دوران کودکی و زمانیکه درآمدن دندان‌های دندان‌های شیری روبه کامل شدن هست، هیچ ضرری ندارد اگر یک متخصص ارتودنسی آگاه و یا یک متخصص اطفال آشنا با مباحث ارتودنسی کودک را معاینه کند. این کار را حتی یک دندانپزشک آگاه می‌تواند به درستی انجام دهد.

گاه با یک نگاه به دندان‌های شیری اطفال و در سنین بالا‌تر (حول و حوش ۶ سالگی) با بررسی رادیوگرافی دندان‌ها، می‌توان پیش بینی‌هایی را انجام داد و رویش دندان‌ها و رشد فکین را با راهنمایی‌هایی یا با ارایه دستگاه‌هایی هدایت کرد تا کودک در آینده از نیاز به ارتودنسی‌ های پیچیده نجات پیدا کند. یا مشکلات کوچک را با دستگاه‌های متحرک یا ثابت کوتاه مدت حل کرد.

اگر در مراحل قبلی هیچ معاینه حرفه‌ای روی کودک انجام نشده، هنوز دیر نیست.
در اغلب کودکان بهترین سن اولین معاینه حدود ۷-۸ سالگی است. ممکن است حتی هیچ دستگاهی به کودک ارایه نشود ولی با دستوراتی خاص یا با کشیدن برنامه ریزی شده دندان‌ها می‌توان به کودک کمک کرد که از مشکلات پیچیده تری مانند نهفتگی دندان‌ها و… نجات یابد و یا مشکلات کوچک وی با دستگاه‌های متحرک و کوتاه مدت حل شود. این کار را حتی یک متخصص ردیف کردن دندان آگاه می‌تواند انجام دهد.

گاه کودک نیاز به هدایت رشد فکین (ارتوپدی فک وصورت) دارد. در این صورت بهترین زمان حول و حوش بلوغ فرد است: یعنی اوایل نوجوانی. این سن برای دختر خانم‌ها کمتر است و آقا پسر‌ها وقت بیشتری از این نظر دارند. این کار اغلب با دستگاه‌های متحرک یا ثابت کوتاه مدت انجام می‌شود.
و اما وقتی صحبت از ارتودنسی ثابت و کامل می‌شود، بهترین سن زمانی است که دندان‌های آسیای بزرگ دوم در حال رویش هستند. یعنی اواسط نوجوانی.

اما‌گاه برخی مشکلات فک وجود دارد که درمان را بایست به تاخیر انداخت تا بتوان دقیق‌تر تصمیم گرفت. به عبارتی برای برخی بهتر است تا حدود ۱۸ سالگی و حتی بیشتر صبر کرد!

ارتودنسی دیمون

ارتودنسی به روش دیمون

یکی از جدیدترین روش های درمانی ارتودنسی با روش دیمون (Damon) است . به طور معمول می بایست با استفاده از کش های بسیار کوچک سیم را به براکت های ارتودنسی دیمون متصل نمود ولی در روش دیمون از براکت هایی با قابلیت باز و بسته شدن کشویی استفاده می شود در سیستم دیمون (Damon) از طریق مکانیسم قفل و بستی که در آنها تعبیه شده است سیم به براکت متصل می شود . سیستم ارتودنسی دیمون به گونه ای است که دیگر نیاز به کشهای کوچک در اطراف هر براکت نیست و در نتیجه بیمار می تواند به راحتی اطراف سیم و براکت ها را تمیز کند. در حالی که در روش های معمول ارتودنسی میکرو ارگانیسمها به راحتی می توانند در اطراف کش ها تجمع نمایند و رعایت بهداشت را به ویژه برای کودکان کم سن دچار مشکل می کند. در این سیستم بهداشت اطراف براکت ها بهبود یافته و معضل تغییر رنگ کش های دور براکت از بین رفته است . 

نکات ضعف و قوت ارتودنسی دیمون :

در رابطه با سیستم دیمون (Damon) با ید گفت تبلیغات بسیاری از جمله عدم نیاز به درآوردن دندانها ، کاهش طول درمان ، افزایش فاصله بین ویزیت های بیمار ، کاهش درد بیمار شده است ولی باید گفت تمام این موارد بستگی به نوع ناهنجاری ، سن مراجعه ، شدت مشکل بیمار و بسیاری از فاکتورهای بیولوژیک دارد که از هر بیمار به بیمار دیگر متغییر است ودر هنگام معاینه بیمار توسط متخصص ارتودنسی مشخص می شود که بیمار نیاز به درآوردن دندان دارد یا ندارد و طول مدت درمان چقدر است . در حقیقت تصمیم گیری نهایی در خصوص نیاز یا عدم نیاز به در آوردن دندان جهت ارتودنسی بر عهده ابزار درمان نیست بلکه بر اساس شرایط بیمار و صلاحدید متخصص ارتودنسی خواهد بود . تا به امروز به رغم پیشرفت هایی که در ابزارهای درمانی صورت گرفته است ، هنوز ابزار درمانی که بتواند مدت زمان درمان را به صورت قابل توجهی کاهش دهد ، ابداع و معرفی نشده است . در رابطه با کاهش طول مدت درمان با این سیستم مقالات ضد و نقیض زیادی وجود دارد ، در رابطه با کاهش میزان درد ارتودنسی با استفاده از سیستم دیمون باید گفت در چند روز اول بعد از گذاشتن سیم های ارتودنسی مقداری درد و ناراحتی جزئی وجود دارد . بنابراین تفاوت چشمگیری در مقدار درد با استفاده از ارتودنسی دیمون و روش های استاندارد معمول وجود ندارد . تمام ادعاهایی که در رابطه با یک محصول جدید ارائه می شود هنگامی از نظر متخصص ارتودنسی تائید می شود که تحقیقات معتبر از سوی مراکز علمی آنها را تایید نماید . ادعاهایی که بدون در نظر گرفتن تحقیقات معتبر از سوی مراکز علمی معتبر ارائه شوند ، صحیح نمی باشند . در بسیاری از مقالات تفاوت معنی داری در ادعاهای اشاره شده بین دستگاه ارتودنسی دیمون و سایر دستگاههای دیگر وجود ندارد .

برطرف نمودن فواصل بین دندان ها توسط متخصص ارتودنسی

وجود فاصله در بین دندانها (Generalized spacing)

در اینصورت به علت کوچکی دندانها و به دلیل فضای اضافه موجود در قوس فکی ، بین دندانها فاصله می افتد . از عوامل دیگری که باعث ایجاد فاصله در بین دندانها می باشد ، می توان به نهفتگی یک یا تعدادی از دندانها ، فقدان یک یا تعدادی از دندانها ، بیرون زدگی دندانهای قدامی ، بزرگ بودن زبان و غیره اشاره کرد . وجود فاصله بین دندانها باعث تحلیل لثه ، ایجاد جرم روی دندانها ، گیر مواد غذایی در بین دندانها ، کاهش بازدهی عملکرد دندانها و عدم زیبایی می گردد که نیاز به درمان دارد . معمولاً فاصله بین دندانها می بایست با دستگاه ثابت ارتودنسی درمان گردد ولی اگر بیمار دارای مشکل فکی هم باشد می بایست در ابتدا مشکل فکی بیمار تصحیح گردد و بعد از تصحیح فکین که حتماً باید قبل از بلوغ انجام شود می بایست با درمانهای ثابت ارتودنسی ثابت یا ارتودنسی متحرک یا ارتودنسی نامرئی و یا ارتودنسی لینگوال فواصل بین دندانها را بست در بعضی بیماران به علت فقدان یک یا دو دندان ممکن است بین دندانها فاصله وجود داشته باشد در این موارد 2 راه درمانی براساس شرایط بیمار وجود دارد . یکی اینکه می توان دندانهای عقب را به سمت جلو آورد و فضای دندانهای قدامی را با به جلو آوردن دندانهای عقب بست که اگر شرایط بیمار همچنین اجازه ای را بدهد می بایست این روش درمانی انجام شود که به آن Space closure می گوینداین روش بهترین درمان است و در اکثر موارد ترجیح داده می شود که از این روش   استفاده شود. زیرا فضای دندان خالی با دندانهای خود بیمار پر می شود و هیچ ایمپلنت وبه عبارت دیگر جسم خارجی در دهان دبیمار قرار نمی گیرد.   در غیر این صورت می بایست به جای فضای دندانهای غایب ایمپلنت Implant قرار داد . در اکثر موارد توافق برای بستن فضای غایب وجود دارد تا اینکه برای بیمار ایمپلنت Implant قرار داده شود ولیکن طرح درمان نهایی بایستی براساس شرایط بیمار ، وجود و یا عدم وجود شلوغی دندانها ، نمای نیمرخ بیمار ، میزان بیرون زدگی دندانهای قدامی و تصاویر رادیوگرافی استوار باشد . 

دیپ بایت (Deep bite)

در حالت طبیعی دندانهای جلوی فک بالا باید در حدود 2 الی 3 میلیمتر از دندانهای فک پایین را از نظر عمودی بپوشانند . در صورت وجو دیپ بایت (Deep bite) دندانهای قدامی فک بالا مقدار زیادی از دندانهای قدامی فک پایین را می پوشاند و بدین ترتیب دندانهای پایین کمتر از حد طبیعی دیده می شوند و در بعضی موارد ممکن است دندانهای قدامی فک پایین به بافت نرم کام برخورد نمایند و باعث آزردگی مخاط بافت نرم فک بالا شود . اشکال در تکامل فکین و یا رویش نامتناسب و بیش از حد دندانهای قدامی فک بالا و پایین و یا زمینه ارثی می تواند از عوامل ایجاد کننده دیپ بایت(Deep bite) باشد . عدم درمان می تواند عوارضی مثل آسیب به لثه در ناحیه جلوی دندانهای پایین (به دلیل تماس با لبه جونده دندانهای بالا) ، آسیب به کام (در اثر برخورد لبه جونده دندانهای فک پایین با کام) ، سایش زود هنگام دندانها و یا بروز مشکلات گیجگاهی فکی (TMJ problem) و ظاهری ناخوشایند ایجاد نماید . درمان زود هنگام (قبل از بلوغ) در درمان دیپ بایت از اهمیت بالایی برخوردار است . اگر بیمار قبل از بلوغ مراجعه نماید با دستگاههای متحرک و ثابت ارتودنسی می توان به راحتی دیپ بایت را درمان کرد . در صورت مراجعه بیمار در سنین بالا (بعد از بلوغ) نیاز به جراحی فک توسط متخصص ارتودنسی خواهد بود .